U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.
U probeert deze website te bezoeken via Internet Explorer.
Deze website ondersteunt Internet Explorer niet.
Vanaf 2019 adviseert Microsoft aan Windowsgebruikers om te stoppen met het gebruik van Internet Explorer als standaard webbrowser.
Overweeg om één van de volgende gratis browsers te downloaden op uw Windowscomputer:
Wij hopen u gauw te mogen verwelkomen op Openluchtmuseum.nl!
Tampon: onding of beste uitvinding?
‘Een uitkomst voor u is het geheel nieuwe verband Tampax. Veilig, hygiënisch, gemakkelijk, klein, reukloos.’ Zo staat in een van de eerste advertenties voor menstruatietampons in Nederland, in 1938. Dezelfde voordelen gelden volgens advertenties anno 2024 nog steeds. De twee bekendste merken stammen uit de Verenigde Staten: Tampax (geproduceerd vanaf 1936 door Tambrands) en o.b., dat Johnson & Johnson vanaf 1947 op de markt brengt. O.b. staat voor ‘ohne Binde’, wat in Nederland in advertenties steeds uitgelegd wordt als ‘onmerkbare bescherming’.
Hoe ervaren gebruikers deze ‘nieuwe verbandmiddelen’? Het Nederlands Openluchtmuseum sprak tientallen mensen over hun ervaringen met menstruatie in het alledaagse leven. De een noemt ‘tampons, anticonceptiepil en contactlenzen de “beste” uitvindingen van de 20e eeuw’. Een ander vindt tampons ‘erg vervelend om te dragen’, of gebruikt herbruikbare producten om ‘(afval) te besparen’.
Inbrenghuls?
Het inbrengen van een tampon vraagt handigheid. Zo vertelt Judith (1977): ‘Ik was net 13 of 14, op doorreis op vakantie, en ineens was het zover. Ik zat op dat campingtoilet en dacht: “hoezo nu!?” Ik ging met toiletpapier in mijn ondergoed naar de caravan om een tampon te halen, maar in dat toiletgebouwtje kon ik de rust niet vinden om dat ding er goed in te krijgen. Maandverband was geen optie, want ik moest en zou gaan zwemmen. Gefrustreerd ben ik naar mijn moeder gelopen. Ze gaf in de caravan uitleg hoe het moest, maar zonder succes. Toen vroeg ik haar of zij het wilde doen. Uiteindelijk heeft zij mijn allereerste tampon ingebracht. Ongemakkelijk? Ergens wel, maar toch ook weer niet. Ik voelde mij echt geholpen en opgelucht, en daarna lukte het mij wel!’
Voor de een werkte o.b. perfect, de ander zwoer bij Tampax met inbrenghuls. Netty (1944): ‘O.b. tampons kon ik absoluut niet inbrengen, de kartonnen Tampax huls was soms wel pijnlijk, maar gemiddeld werkte het goed. Gebruikt totdat ik in de overgang kwam, dus zo’n 35 jaar.’
Zwemmen
Velen benoemen de bewegingsvrijheid dankzij tampons. Zoals Saskia (1948): ‘Toen ik elf was zat ik op gymnastiek, zwemmen en waterpolo. Later ging ik ook tennissen en wielrennen. Menstruatie en sporten gaan slecht samen. Al vrij snel ontdekte ik tampons.’ Ook Willy-Anne (1956) vond tampons een uitkomst: ‘Ik was een jaar of 14-15 toen ik voor het eerst een Tampax tampon probeerde in te brengen. Op vakantie in Zeeland kon ik daardoor gewoon in badpak mee naar het strand, de zee in. Heerlijk onbelemmerd en met een gerust en vrij gevoel.’
Doorspoelen?
‘Na gebruik spoelt u huls zowel als tampon gewoon door het toilet.’ Zo staat er rond 1970 in menige Tampax- en o.b.-advertentie. Onderhoudsmonteurs zoals Jan Willem hadden daar veel werk aan: ‘Ik heb tussen 1975 en 1985 veel dameswc’s moeten ontstoppen in een girokantoor. Er waren wel zestig toiletten. Er werkten 1200 mensen, ook veel ponstypistes. Weggooien in het toilet leidde tot verstoppingen. Als je dan de trekveer door de afvoerleiding haalde, zat hij vol “witte muizen”.’
Taboe
Met menstruatie liep je niet te koop. Ria (1954): ‘Als je tijdens je werk een maandverband of tampon wilde wisselen, dan deed je dat heel onopzichtig.’ Ook sommige menstruatieproducten leken taboe. Zo vertelt Puck (2000): ‘Het gebruik van tampons was de norm. Maar het lukte mij jarenlang niet om een tampon in te brengen, vanwege pijn en ongemak. Ik dacht dat je “vies” was als je maandverband gebruikte. Toen ik ongeveer 16 jaar was, zei ik daarom altijd dat ik ook tampons gebruikte.’ Een moslima (2002) benoemt dat tampons ontraden werden: ‘Het idee van vooral moeders is dat het maagdenvlies dan kan breken. Dat is niet waar, maar dat idee is diepgeworteld. Dat is me ook door mijn moeder verteld. Ik gebruik geen tampons uit respect voor haar beliefs.’
Inge Schriemer
Conservator Ontwikkeling, Zingeving en Ontspanning