Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem

U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.

‘Vooral ook onder de jongeren de nodige propaganda gemaakt’

In Nederland werden en worden door bedrijven regelmatig plaatjesalbums uitgegeven. Albums met alleen tekst; de illustraties bestaan uit plaatjes die verzameld en ingeplakt moeten worden. De eerste albums werden vanaf ongeveer 1900 uitgegeven, vaak als promotiemiddel. De plaatjes werden door bedrijven gratis bij hun producten gegeven. Een slimme zet van deze bedrijven; de verkoop van de producten ging flink omhoog, omdat de verzameling compleet gemaakt moest worden.

Volgens het Archief van Nederlandse Plaatjesalbums (ANPA) heeft in geen enkel ander land het plaatjesalbum zo'n grote diversiteit en kwaliteit gekend als in Nederland. Alleen al in de Zaanstreek waren er zestien bedrijven die vaak meerdere albums uitgaven, over alle mogelijke onderwerpen: van Friese stamboekstieren tot personenauto’s, van vlaggen tot sprookjes, van verre landen tot de Watersnoodramp, van Olympische sporters tot de Waddeneilanden. Bekende albums zijn natuurlijk de Verkade albums en de albums van Flipje (De Betuwe). En van recentere datum ‘Op avontuur met Freek’ (2015) en ‘Superhelden’ (2011) van Albert Heijn. Waar de eerdere albums door bedrijven bij hun eigen producten werden weggegeven, konden de plaatjes van bijvoorbeeld Albert Heijn verkregen worden door een bepaald bedrag in de supermarkt te besteden.

Recent ontving de bibliotheek van het Openluchtmuseum een exemplaar van het plaatjesalbum ‘Zwerftochten door ons land : Gelderland’, van N.V. Koek- en Beschuitfabriek v/h Hille & Zoon. Het bedrijf was een concurrent van Verkade, dat al sinds het begin van de vorige eeuw plaatjesalbums uitbracht. Hille kon natuurlijk niet achterblijven. Het bedrijf gaf vanaf 1905 in totaal 22 albums uit, waarbij men er niet voor schuwde om de albums van Verkade te imiteren. De Zwerftochtenreeks doet wel sterk denken aan de Verkade albums als ‘Langs de Zuiderzee’ en ‘Onze groote rivieren’. Het plaatjesalbum over Gelderland was het eerste deel uit die reeks en verscheen in 1930. Het bevat teksten van onder meer Jan Feith (1874-1944) en Charles Gl. Behrens (1907-1965) en is gedrukt door de firma Joh. Enschedé. In 1977 is het Gelderland album in herdruk uitgegeven door Vroom & Dreesmann.

Het doel van het album wordt vermeld in het voorwoord: ‘Met het doen verschijnen van dit album hebben wij niet alleen op het oog het opwekken van liefde voor de natuur en voor ons schoone eigen land, doch in het bijzonder ook de lichamelijke gesteldheid van onze medemenschen. Waar vindt men gezonder ontspanning dan in de vrije natuur? De oudste vorm van toerisme “het wandelen” houdt het lichaam lenig en jong. En dan het fietsen! Reeds vroeg begonnen dus, en daarom vooral ook onder de jongeren de noodige propaganda gemaakt’. Het album bevat daarom ook een veertigtal wandel- en fietstochten met een kaart.

Het album bevat 96 kleine en 10 grote plaatjes, die verpakt waren bij de ontbijtkoek van Hille. Plaatjes zaten onder andere bij de ‘Kleine-, Middel- en Groote Honingontbijtkoek in papierverpakking’, en ‘Kleine en Groote Gemberkoek in kartonverpakking’. Verder konden er ook nog bonnen gevonden worden in de ‘Groote- en Kleine ronde Tafelbeschuit’ en ‘Pakjes Chocolade beschuitjes (lange beschuitjes, bestrooid met kaneel en suiker)’. Eén bon kon worden ingeruild voor drie kleine plaatjes, of 3 ‘bons’ voor 1 grote plaat. Er zal een levendige ruilhandel bestaan hebben, maar het bedrijf bood zelf ook een ruilservice. Daarvoor was zelfs een speciale afdeling in het leven geroepen. Dubbele plaatjes konden worden geruild bij de ‘Plaatjes-Afdeling’ aan de Keizersgracht in Amsterdam, en in het kantoor in Zaandam. Ook op verschillende plaatsen in het land konden plaatjes geruild worden.

Hille bleef plaatjesalbums uitgeven totdat de fabriek eind 1960 werd overgenomen door de Fa. Hooijmeijer. Zeldzaam is dit album niet. Het wordt nog in groten getale tweedehands aangeboden.

Ronald de Ruiter
Bibliothecaris