U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.
U probeert deze website te bezoeken via Internet Explorer.
Deze website ondersteunt Internet Explorer niet.
Vanaf 2019 adviseert Microsoft aan Windowsgebruikers om te stoppen met het gebruik van Internet Explorer als standaard webbrowser.
Overweeg om één van de volgende gratis browsers te downloaden op uw Windowscomputer:
Wij hopen u gauw te mogen verwelkomen op Openluchtmuseum.nl!
De itsen mutsen van Marken
In tegenstelling tot wat dikwijls wordt gedacht zijn de Nederlandse streekdrachten niet eeuwenlang onveranderlijk. Er is innovatie en ontwikkeling. Er worden telkens nieuwe elementen aan de dracht toegevoegd en andere raken uit de mode. Ook van Marken kennen we deze voorbeelden.
Mannen en jongens van het eiland Marken droegen bij hun lokale streekdracht kleurrijke gebreide wollen mutsen. Deze ‘itsen mutsen’ werden in de negentiende eeuw door Marker haringvissers meegenomen van de Shetlandeilanden, een archipel ten noordoosten van Schotland. De Markers noemden dit gebied (H)itland. Hitland is een oude Nederlandse benaming voor de Shetlandeilanden, vandaar de benaming ‘its breiwerk’.
De Marker vissers visten niet alleen met hun botters op de Zuiderzee, maar ze monsterden ook aan op buizen en loggers die in de wateren rond de Shetlandeilanden naar haring visten. De haringvissers bleven wekenlang van huis. Op zondag werd er niet gevist. De vissersboten meerden dan aan in de haven van Lerwick, de belangrijkste stad op de Shetlandeilanden. Ook bij slechte weersomstandigheden konden ze naar de baai bij Lerwick uitwijken. Hier deden de vissers inkopen en konden ze op zondag naar de kerk.
Behalve allerhande souvenirs werd ook breiwerk gekocht. De kleurrijke itsen mutsen pasten, net als itsen wanten, goed bij de kleurrijke Marker dracht. Ze komen onder meer voor op afbeeldingen uit het midden van de negentiende eeuw.
Er zijn twee typen mutsen. De wintermutsen hebben een aangebreid, eenvoudiger deel, dat tijdens het dragen naar binnen werd gevouwen, zodat een dubbele laag ontstond. Bij de mutsen die zomers werden gedragen, ontbrak deze extra laag.
De mannen en jongens droegen de itsen mutsen in bed als slaapmuts of in huis als huismuts. De mutsen werden zowel zomers als ‘s winters ook buitenshuis gedragen bij allerlei bezigheden en werkzaamheden. In de itsen mutsen op Marken kwamen allerlei patronen voor, in verschillende kleurencombinaties. Voor de Markers hadden deze kleuren en motieven echter geen specifieke betekenis. Naast itsen mutsen bestonden op Marken bijvoorbeeld ook itsen wanten. Op het eiland werd het its breiwerk ook wel gekopieerd. In de loop van de twintigste eeuw raakte het its breiwerk uit de mode. Op twintigste-eeuwse afbeeldingen komt het vrijwel niet meer voor. Tegenwoordig wordt het nog bewaard in museale en particuliere verzamelingen.
Jacco Hooikammer
Conservator Nederlandse streekdrachten