Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem

U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.

Het vakantiehuis uit Warnsveld

In december 2022 is in het Nederlands Openluchtmuseum de nieuwe locatie vakantiehuis Warnsveld geopend. Het vakantiehuisje is in 1936 gebouwd door de familie Gies uit Zutphen en vormt het decor voor een vertelling over het dagelijks leven in de aanloop naar de Tweede wereldoorlog, vanuit drie verschillende perspectieven.

Beluister nu de podcast over het vakantiehuis uit Warnsveld

Van de toenmalige eigenaren -de familie Gies- laten we zien wat de persoonlijke impact is van een (dreigende) oorlog en hoe de individuele familieleden op verschillende manieren betrokken raakten bij de opvang van vluchtelingen uit Nazi-Duitsland en bij het verzet.

Ook komen de verhalen van een Joodse familie aan bod die tijdelijk in het vakantiehuisje verbleef; de familie Urbach uit Leipzig. De familieleden zijn door de familie Gies opgevangen en hebben enige tijd doorgebracht in vakantiehuis Warnsveld. Als laatste komt de familie Staring aan het woord. Zij gebruikten het huis waarvoor het oorspronkelijk werd gebouwd, om vakantie in te vieren.

Conservator Tim Smeets: “We vertellen deze verhalen omdat we het belangrijk vinden de geschiedenis levend te houden. Het alledaagse leven ging ondanks een dreigende oorlog gewoon door, maar veel Nederlanders kwamen wel voor dilemma’s te staan. Help je vluchtelingen of juist niet? Kom je in opstand tegen de Duitse bezetting of kies je voor je eigen veiligheid?”

De manier van presenteren in vakantiehuis Warnsveld is vernieuwend en verschilt van andere locaties in het museum. De bezoeker kiest een object en loopt vervolgens door de verschillende ruimtes van het huisje. Het object triggert persoonlijke verhalen in elke ruimte. Het is alsof je de muren hoort praten.

De familie Gies en het verzet

De familie Gies uit Zutphen bouwt in 1936 een vakantiehuis in de bossen van Warnsveld. De familie bestaat dan uit grootvader Frederik Carel (Frits 1) en grootmoeder Rebekka, vader Frederik Carel (Frits 2), moeder Annie en kinderen Frits (Frits 3) en Anneke.

De periode vlak voor de Tweede Wereldoorlog is geen onbezorgde tijd, het broeit in Nederland. Er is veel werkeloosheid en vanuit nazi-Duitsland komen Joodse vluchtelingen richting de Nederlandse grens, waar zij niet zomaar meer worden toegelaten. De socialistisch georiënteerde familie Gies is goed op de hoogte van deze problematiek.

Vakantiehuis Warnsveld is een plek waar vader Gies en zijn vrienden, gelijkgestemde socialisten en liberalen, bij elkaar komen en de situatie bespreken. In de jaren 1938 en 1939 besluit hij daadwerkelijk vluchtelingen te helpen bij de reis naar Nederland, samen met zijn vader. Zij doen dat door Joodse vluchtelingen in te schrijven op hun beider adressen in Zutphen. Op deze manier konden de vluchtelingen aantonen dat ze in Nederland woonden en werden ze niet bij de grens tegengehouden.

De Nederlands-Duitse grens was grotendeels op slot uit angst voor de grote groepen Joodse vluchtelingen vanuit Duitsland. Vanaf mei 1938 werden Joodse vluchtelingen in Nederland zelfs illegaal verklaard. Een aantal van die vluchtelingen heeft tijd doorgebracht in vakantiehuis Warnsveld.

Een veilige tussenstop voor Joodse vluchtelingen

In Warnsveld lichten we het verhaal uit van de familie Urbach uit Leipzig die geholpen werd door de familie Gies in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Sali Urbach, zijn vrouw Gussie en dochter Ilse vluchtten uit Leipzig naar Zandvoort en vervolgens naar Zutphen. Zij hebben tijd doorgebracht in vakantiehuis Warnsveld. Naar alle waarschijnlijkheid om vanuit daar plannen te maken voor een reis (vlucht) via België en Frankrijk naar Zwitserland.

Het is hen uiteindelijk niet gelukt om hun reis (vlucht) te volbrengen. Sali en zijn vrouw zijn allebei vermoord in Auschwitz. Hun dochter is veilig in Australië aangekomen en haar nakomelingen hebben ons hun verhaal verteld.

Vakantie zoals het was bedoeld

De Haagse familie Staring is in 1938 één van de eerste huurders van het vakantiehuis. Deze familie geniet van een relatief onbezorgde vakantie in het landelijke gebied. Het bevalt hen zo goed dat ze na 1938 nog regelmatig terugkeren. De familie heeft hun eigen, zeer prettige herinneringen aan ‘ons huisje op de heide’. Er worden paaseitjes gezocht en er wordt geschommeld op de schommelbank voor het huis. Op de achtergrond zijn de zorgen over een naderende oorlog wel aanwezig.

Vanuit het perspectief van de familie Staring gaan wij dieper in op vragen als: ‘Wat was er in het dagelijks leven te merken van de ontwikkelingen in Europa? Kon je in die tijd nog gewoon op vakantie gaan?’.

Nieuwe interactieve manier van presenteren

In vakantiehuis Warnsveld presenteren we de verhalen op een nieuwe, innovatieve manier, anders dan in onze andere locaties. Bij binnenkomst kies je een object uit, een HerinnerDing dat je meeneemt door de verschillende ruimtes. Het herinnerDing gaat met je praten en vertelt je het verhaal vanuit het perspectief van de persoon aan wie het is gekoppeld.

Zo kun je de aktetas van vader Gies meenemen, de boodschappentas van moeder Gies of de teddybeer van kleine Frits. Van Sali Urbach is er een herenhoed en van Henk Staring een reiskoffer. De ruimte reageert op het HerinnerDing en vertelt op deze manier een persoonlijke verhaal.

Warnsveld tijdens de Tweede Wereldoorlog

Het vakantiehuisje stond in het bos, eromheen was niets. Bij een boerderij verderop haalde de familie Gies eieren en melk. Verdere boodschappen deed de familie in Warnsveld of helemaal in Zutphen. De bezoeker wordt meegenomen in het reilen en zeilen van het huishouden in het vakantiehuisje dat door Annie Gies werd aangestuurd.

Zo krijg je een beeld van het alledaagse leven op het Nederlandse platteland van toen. Dat alledaagse stond op het punt om volledig omgegooid te worden. Want in nacht van 10 op 11 mei 1940 werd ook Warnsveld meegesleurd in de oorlog. Uit Zutphen trokken de mensen weg. In het anders zo rustige bos bij het vakantiehuisje verschijnt een tentenkamp. In en rond het dorp wordt stevig gevochten. Na de capitulatie keert de rust terug in het bos, maar niets is meer hetzelfde. In het vakantiehuisje vind je meer informatie over hoe het de verschillende hoofdrolspelers in de oorlog vergaat.

Podcast - Als muren konden praten

Als muren konden praten, welke verhalen zouden ze ons dan vertellen?

In het Gelderse Warnsveld stond jarenlang een bescheiden, houten vakantiehuis, verscholen in de bossen. Niets bijzonders, zo op het eerste gezicht. Maar als stille getuige van de Tweede Wereldoorlog zit het huisje vol verhalen. Verhalen over vluchten, over een onmogelijke keuze tussen verzet en meewerken, over idealen die zo sterk zijn dat je ervoor blijft strijden – tegen elke prijs. Historicus en journalist Martine van der Veer gaat op onderzoek uit naar de geschiedenis van dit vakantiehuis, dat eind 2022 in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem werd geopend.

Beluister nu de podcast

Mede mogelijk gemaakt door

Vakantiehuis Warnsveld is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Mondriaanfonds, vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg) en Vrienden van het Nederlands Openluchtmuseum.