Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem

U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.

Water: vriend óf vijand?

Vanuit de opkamer van Herberg de Hanekamp maken we 'Kleine geschiedenis, grote verhalen': een podcastserie van het Nederlands Openluchtmuseum. Met schrijvers en wetenschappers duiken we in het verleden en met medewerkers van het Openluchtmuseum bespreken we bijzondere collectiestukken uit het park én het depot en nemen we een kijkje achter de voordeur van de mensen die vroeger leefden.

Nederland heeft er zonder twijfel een haat-liefdeverhouding mee: het water, de rivieren en de zee. Aan de ene kant heeft Nederland dankzij het water veel geld verdiend, maar aan de andere kant brengt het ook gevaren met zich mee. De plek waar deze haat-liefdeverhouding misschien wel het beste tot uiting komt is de vroegere Zuiderzee, het huidige IJsselmeer.

Over dit onderwerp praten we met Eva Vriend, auteur van het boek Eens ging de zee hier tekeer - dat werd genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2020 - en Tim Smeets, conservator wonen in het Nederlands Openluchtmuseum. We stellen hen de vraag: water, vriend óf vijand?

Zie hieronder welke objecten uit de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum besproken worden in de podcastaflevering.

Beluister hier de podcast

Op het ijs ontmoet iedereen elkaar: arm en rijk, mannen en vrouwen. De omgangsregels van de straat gelden hier niet. Er wordt geschaatst en er staat zelfs een koek-en-zopie.

Schilderijen met typisch Hollandse thema’s verkochten goed in de negentiende eeuw. Het dagelijks leven was een populair thema; schaatsscènes waren geliefd, maar ook de kust en haar vissers werden veelvuldig afgebeeld.

Het schilderij is toegeschreven aan Jacob Jan Coenraad Spöhler (1837-1894), je kunt het zien in de Koopmanswoning op het museumterrein.

Tot zijn middel loopt de soldaat over het verdronken land. Op zijn schouder heeft hij een klein meisje en op zijn rug een geweer. In de podcast hoor je waarom hij een wapen bij zich heeft.

Deze prent met de naam Het Offensief van den Nederlandschen Soldaat verscheen na de Watersnood van 1916. De maker hoopte dat door het afsluiten van de Zuiderzee Nederland nooit meer door zo’n verschrikkelijke ramp zou worden getroffen.

De prent werd vervaardigd door Johan Braakensiek (1858-1940) en verscheen in De Amsterdammer van 23 januari 1916.

In de zomermaanden bracht je de botter naar de scheepswerf op Marken. Hier werden reparaties en onderhoud uitgevoerd. De bodems van de boten werden ontdaan van zeepokken en schelpdieren. Daarna kregen ze een nieuwe teerlaag.

Door de komst van de Afsluitdijk in 1932 en de daardoor teruglopende visserij was de werf op Marken niet meer winstgevend.

In 1947 werd de complete werf overgeplaatst naar het Nederlands Openluchtmuseum.

Wat doe je als de vis op is? Om werkloos geraakte vissers aan het werk te houden, bedacht de overheid de Zuiderzeesteunwet. Bedrijven die zich in een van de voormalig vissersplaatsen vestigden kregen een tegemoetkoming.

In de jaren vijftig werkten voormalig vissers in de keramiekfabriek Fris in Edam. Daar werd onder andere dit servies vervaardigd. Omscholing naar een ander beroep lukte niet altijd, niet gek als je Zuiderzee gewend bent.

Het servies van Fris Edam werd gemaakt in 1952. In de jaren vijftig was dit zeer populair gebruiksgoed.

Vissers en zeevaarders, deze beroepen gingen vroeger vaak van vader op zoon. Nu in onze tijd minder mensen leven van de zee, dreigen hun verhalen verloren te gaan. In de podcast werd het schilderij van Jo, de opa van conservator Tim Smeets, besproken.

Jo kreeg dit schilderij in 1937 van zijn vrouw cadeau. Decennialang voer hij op allerlei schepen voor de koopvaardij, toch voer hij nooit op een oud zeilschip.

Het schilderij is geen realistische weergave. Het trotse schip heeft misschien zelfs wel iets dromerigs. Toch hing het altijd in de woonkamer, een herinnering aan een voorbije tijd. Misschien heb jij in jouw familie wel vergelijkbare objecten?

Dit vind je misschien ook leuk

Nederland Waterland

Al eeuwenlang weten Nederlanders hoe ze zich tegen water moeten beschermen. Vroeger bouwden mensen terpen om op te wonen, daarna kwamen de dijken en molens en nog later gemalen en deltawerken om ons land en zichzelf te beschermen.
De zee geeft, de zee neemt

Een herinnering aan het water

In 1421 werd het zuidwesten van ons land getroffen door een enorme overstroming. De dorpen in de Grote Waard nabij Dordrecht werden door het water verzwolgen of onbewoonbaar. De storm die wij kennen als de Sint-Elisabethsvloed heeft zelfs ons landschap blijvend veranderd; want waar vroeger werd gewoond en geakkerd vind je nu de Biesbosch.
Het verhaal van Ada Meurs

In onze videoserie ‘Het verhaal van’ ontdek je wat de presentatoren van het Nederlands Openluchtmuseum zo leuk en uniek vinden aan hun werk.